Svi se ponekad zapitamo da li će vještačka inteligencija jednog dana zavladati i preuzeti ulogu ljudskog uma. Ipak roboti i kompjuteri još uvijek nisu osposobljeni dovoljno da zamijene autentičnost i ljepotu rada ljudske inteligencije.

Međutim, u današnjici svi smo svjedoci brzini kojom tehnologija napreduje. Razvoj hardvera pažljivo prati i razvoj softvera, što dovodi do građenja naprednijih programa. Ali šta sve to znači i kako utiče na nas, na ljude?

Šta je vještačka inteligencija?

U knjizi “Artificial Intelligence: A modern approach” Stuart Russell i Peter Norvig definisali su vještačku inteligenciju kao inteligenciju koja se bavi projektovanjem i izgradnjom inteligentnih agenata koji primaju percepciju iz okoline i preduzimaju radnje koje utiču na to okruženje.

Možemo reći da vještačka inteligencija proističe iz četiri načina razmišljanja: misliti ljudski, razmišljati racionalno, djelovati ljudski i djelovati racionalno. Misliti ljudski podrazumijeva način na koji ljudska bića razmišljaju tj. racionalno, vođeno logikom.

Primjena vještačke inteligencije i njenih pod oblasti (mašinsko učenje, duboko učenje,nauka o podacima, i slično) je veoma široka: prepoznavanje govora i razumijevanje prirodnog jezika, prepoznavanje pisanog teksta, prevođenje teksta u drugi oblik ili drugi jezik, robotika, sistemi za predlaganje (Amazon, Netflix, i slično), pretraživači, email (spam / nije spam), prepoznavanje lica, igre (šah – IBM Deep Blue, Dota 2 – OpenAI, Go – AlphaGo), detekcija bolesti, autonomna vožnja, biomedicina.

Ovaj spektar se ubrzano širi – uz pomoć matematike, ekonomije, računarske nauke i drugih oblasti.

Mašinsko učenje – oblast vještačke inteligencije

Mašinsko učenje, po definiciji koju je uspostavio Tom Mitchell, je “Računarski program koji uči iz iskustva E u vezi sa nekim zadatkom T i nekom mjerom performansi P ako se performanse P na zadatak T poboljšavaju sa iskustvom E”. Postoje tri ključne kategorije mašinskog učenja: nadgledano učenje, nenadgledano učenje, osnaženo učenje.

Duboko učenje

Ovo je takođe još jedna od pod oblasti vještačke inteligencije koja je danas već vrlo razvijena. Za razvitak ove grane najviše je zaslužna dostupnosti ogromne količine podataka i računara sa vrlo razvijenim performansama. Ključna komponenta u ovoj oblasti jesu neuronske mreže – mreža sastavljena od neurona i veza među njima. Ljudski mozak funkcioniše na principu neuronskih mreža. Odnos vještačke inteligencije, mašinskog učenja i dubokog učenja usko je povezan i sve tri oblasti se na neki način odnose jedna na drugu.

Etičnost vještačke inteligencije

Etika, kao glava filozofije, obuhvata sistematizaciju, obradu i preporučivanje koncepta ispravnog ili pogrešnog ponašanja. Konkretno, etika u vještačkoj inteligenciji se bavi etičkim standardima, kojima se došlo do više kategorija koje se u danas, a i u budućnosti moraju detaljno analizirati i pratiti radi očuvanja etike primjene vještačke inteligencije.

Ljudska prava i opšta dobrobit, emotivni uticaj, odgovornost za pojedine akcije, pristupnost, transparentnost, privatnost i zaštita, javno povjerenje, socijalni uticaj, finansijski uticaj, zakon i pravda, kontrola i etično korišćenje, uticaj okruženja i održivost, informisanost i spoljni uticaj su kategorije koje se dovode u pitanje prilikom etične analize vještačke inteligencije.

• Primjer etičnosti u vještačkoj inteligenciji

Razmotrimo problem na sledeći način: trenutno se nalazite u samovozećem automobilu kome ste rekli da vas sa tačke A preveze do tačke B. Međutim, iznenada se na ulici pojavljuje dijete koji je ispucalo loptu, a koja je završila na ulici. Naravno, ulicom se kreću automobili, pa i ovaj u kome se vozite. Sada dolaze do vrlo kompleksnog pitanja, da li da zaobiđete dijete koje pokušava da uhvati loptu i time spriječite stradanje djeteta ali uz rizik da svi u autu u kome se nalazite stradaju tako što će vozilo ispasti sa ulice ili eventualno udariti u neko drugo auto u kome se nalazi više putnika i ubiti sve putnike u tom auto, uključujući putnike u samovozećem automobilu. Drugo ponašanje u ovoj situaciji je da auto udari u dijete, i time spriječi bilo čije dodatno stradanje. Šta je npr. od ova dva odgovora prihvatljivije, vrlo je teško odgovoriti. Međutim vozač koji bi vozio isti taj automobil, u ovom slučaju ne bi imao vremena da razmišlja već bi reagovao instiktivno.

Problemi sa kojima ćemo se potencijalno suočiti u skorijoj budućnosti

Nezaposlenost može biti jedan od problema koje može izazvati sve šira rasprostranjenost vještačke inteligencije. Poslovi koji su šablonski i koji se mogu automatizovati su najugroženiji. Greške izazvane ljudskim faktorom mogu biti svedene na minimum. Međutim, s obzirom da se može desiti da greške koje ljudi prave budu zamijenjene tehničkim greškama, to bi takođe bilo pogubno. Ako bi tehničke greške bile svedene na minimum, tj. na mnogo manju vrijednost nego što su to trenutno ljudske greške, ovakav jedan sistem bi bio po pitanju spasavanja ljudski života vrlo značajan (npr. vožnja automatskih automobila gdje ne bi bio potreban ljudski faktor, već bi vještačka inteligencija preuzela sve).Još jedan problem koji bi se javio bila bi nejednakost. Gotovo sav prihod koji bi se stvarao u nekoj budućnosti mogao bi da bude najviše rezervisan u kompanijama koje se bave vještačkom inteligencijom i razvojem aplikacija, generalno IT sektor.

Jedan od takođe glavnih problema jeste humanost i uticaj socijalnih medija – uticaj društvenih mreža na naše svakodnevno ponašanje i kakve opasnosti vrebaju u ovom polju. Neki od glavnih ciljeva vlasnika društvenih mreža jesu da su korisnici što više aktivni na njima. Ključni razlog je prikaz reklama što je ujedno i glavni izvor prihoda ne samo društvenih mreža nego i ogromne većine dostupnih veb stranica. Tu su i samoubijstva – ne možemo sa sigurnošću reći da je stopa samoubistava naglo porasla samo zbog uticaja društvenih mreža, ali gledajući statistiku vidimo da korelacija postoji.

Glavno pitanje koje se postavlja, u vremenu u kojem se vještačka inteligencija sve više razvija i praktikuje, jeste ko će pobijediti u ovom ‘ratu’ između ljudi i robota. Šta mislite , ko će da pobijedi – homosapijensi čiji mozak nije drastično napredovao od samog nastanka naše vrste ili ono što su pažljivo osmislile desetine, stotine, pa i hiljade naučnika koji se bave ljudskim ponašanjem i informatikom? Da li sve veća zastupljenost vještačke inteligencije čini dobro ili loše ljudima? Prisustvo mašina, kompjutera i robota jeste da olakšava svakodnevni život ali da li ga i ugrožava? Brojna su mišljenja i teorije po pitanju ovih tema, a na nama je da sami odlučimo šta sve ovo predstavlja za nas.